Column Binnenlands Bestuur dd 28 september 2007
Enige humor –zelfs in barre tijden- kun je VVD-leider Rutte niet ontzeggen toen hij opmerkte ‘dat het kabinet Den Uyl-2 er is gekomen’. Die over de ‘ kinderpolitie van Rouvoet’ mocht er ook zijn maar was net even minder. Maar met humor alleen red je het niet, noch binnen de VVD (wat een vechtclub is dat geworden), laat staan binnen het parlement. Hebben Rutte, Pechtold en anderen ook echt gelijk dat het kabinet sterk nivelleert?
Nederland heeft iets raars met inkomensspreiding. Topinkomens, exorbitante zelfverrijking, Balkenende-norm, Dijkstals rapport ‘ Normeren en waarderen’, het komt niet door deze thema’s dat de Belgen al maanden in een impasse zitten voordat er een nieuw kabinet is geformeerd. Het zijn de thema‘s van de lage landen.
Weinig bewondering voor topmensen, maar ook maar ook een geformalieerde betrokkenheid bij sociaal zwakkeren, uitzonderingen daargelaten. Ik heb er zelf altijd schik in wanneer bijvoorbeeld een voetballer een miljoenensalaris weet te bedingen bij een nieuwe club en daarvoor zonodig plichtmatig op de reservebank te gaan zitten, zoals Winston Bogarde jaren deed bij grootbetaler Chelsea. Wie was er nu gek, Chelsea of Bogarde? Of ook voor de TOMTOM-oprichters die hun ambities omzetten in een succesvol bedrijf en eerder dit jaar ‘cashten’.
De politiek filosoof John Rawl verdedigde inkomensongelijkheid altijd door als vuistregel mee te geven dat verdere stijging van topinkomens verdedigbaar is, wanneer lagere inkomensgroepen daarvan relatief nog meer profiteren. Dus tien procent stijging voor de top is verdedigbaar wanneer daarvan extra tuinmannen, zwembadbouwers en andere dienstverleners meeprofiteren.
De maatregelen van dit kabinet hebben inderdaad gevolgen voor de allerhoogste inkomens. Pensioenpremies van topverdieners zijn niet meer volledig aftrekbaar, de allerrijksten betalen iets meer belasting voor hun huis, hun fiscale werkbonus wordt afgeroomd en als ze in een verpleeghuis belanden betalen ze meer mee. Is dat schrikken?
Geenszins. Het gaat om fiscaal gezien heel bescheiden bedragen – meer Robin Hood dan nivelleren werd direct al opgemerkt en daardoor hebben deze maatregelen eerder een hoog politieksymbolisch gehalte dan een substantieel budgettaire effect laat staan gevolgen voor de inkomensverdeling. Bijvoorbeeld de verhoging van het eigenwoningforfait voor huizen duurder dan 1 miljoen euro waard, levert ongeveer 15 miljoen euro op. Allemaal een ijsje!
Het is eigenlijk een wonder dat superrijken nog vatbaar zijn voor fiscale maatregelen. Beruchte Amerikaanse en Britse voorbeelden zijn er te over waarbij grootverdieners erkennen dat hun schoonmaakster meer belasting per jaar betaalt dan zij, dankzij alle gecumuleerde fiscale aftrekmogelijkheden voor rijkeren.. Echt ‘klassiek’ nivelleren, het substantieel middelen terugsluizen van ver bovenmodaal naar benedenmodaal is met dit kabintsbeleid dus geheel niet aan de orde. Sterker, op den duur gaat gewoon iedereen er op vooruit gaat, óók de allerhoogste inkomensgroepen.
Vice-premier Bos, die zijn beleid kenschetste als het vragen van een ‘ bescheiden bijdrage van de allerhoogste inkomens’, had dus meer gelijk dan Ruttes Den Uyl- en nivelleringsdemagogie. Dan blijft alleen de vraag aan Bos. Waarom doe je dit allemaal als het uiteindelijk ‘much to do about nothing is’? Rijksbegroting en Belastingplan zijn er toch niet om symboolpolitiek mee te bedrijven?
